Middenstuk plafondschildering afkomstig uit pand aan Keizersgracht 412
Omschrijving
Middenstuk plafondschildering afkomstig uit pand aan Keizersgracht 412, Apollo en Aurora verjagen de nacht, toegeschreven aan Hermannus Collenius, circa 1675-78,
olieverf op paneel.
424 x 250 cm, 15 mm dik
Dit paneel werd omstreeks 1675-78 vervaardigd in Amsterdam aan de Keizersgracht 412. De schildering was onderdeel van een decoratieprogramma van negen plafondschilderingen met verbeeldingen van Griekse goden en godinnen. Dit rechthoekige paneel was het grootste en bevond zich in het midden van het vertrek, tussen de voor- en achterkamer.
De schildering toont de Griekse god Apollo in zijn zonnewagen die samen met Aurora, de godin van de dageraad, de nacht verjaagt. Aurora werd volgens Ripa’s Iconologia als personificatie van het morgenlicht gezien als brenger van nieuwe en schone zaken. Terwijl Apollo zijn paarden opjaagt, komt de zon op en kleurt de hemel steeds lichter. Aurora vliegt voor de zonnewagen uit en verjaagt de wolken. Zij wordt gevolgd door de ochtenddauw, geportretteerd door een figuur met een waterkruik. De zonnewagen wordt begeleid door de Horae, deze drie jongen vrouwen staan symbool voor de jaargetijden. De Grieken kenden slechts de lente, de zomer en de herfst. Vroeg 17de eeuwse plafondschilderingen zijn doorgaans aangebracht op de vloerplanken tussen de balken. Later in de 17de eeuw werden schilderingen vervaardigd op een verlaagd plafond dat onder de balken werd aangebracht en tegen het einde van de 17de eeuw werden schilderingen op linnen in een stuclaag aangebracht. Dit plafond behoort tot de tweede groep en dateert uit circa 1675-80. Helaas is niet bekend wie opdracht heeft gegeven voor de vervaardiging van deze schildering, noch is honderd procent zeker wie de kunstenaar was.
Dit plafond werd in de jaren ’90 van de twintigste eeuw verwijderd uit Keizersgracht 412 door de toenmalige eigenaar. Het grachtenpand had een 19de eeuwse gevel, waardoor men lange tijd niet wist dat daar een origineel 17e eeuws woonhuis achter schuil ging. Later werd het huis aangemerkt om aan de monumentenlijst toegevoegd te worden. In deze periode zijn de plafonds op een legale, doch twijfelachtige wijze verwijderd uit het pand. De elf schilderingen zijn verzaagd en in delen in de kunsthandel terecht gekomen. Enkele schilderingen zijn geveild in Goes en een ander deel werd geveild in Duitsland.
Restaurator Milko den Leeuw heeft enkele van de panelen behandeld en schrijft de schilderingen toe aan Hermannus Collenius (1650-1723).
Deze plafondschildering is opgenomen in: H.J. Zantkuijl, Bouwen in Amsterdam, het woonhuis in de stad, Amsterdam 1973-92, p. 487
